Son yıllarda kafelerde, market raflarında ve sosyal medyada sıkça karşılaştığımız bir kavram var: "Glutensiz beslenme". Pek çok kişi, daha sağlıklı olmak, kilo vermek veya sindirim problemlerini çözmek amacıyla gluteni hayatından çıkarıyor. Peki, gerçekten gluten herkes için zararlı mı, yoksa bu sadece bir beslenme trendi mi? Bugün bu popüler konuyu bir diyetisyen gözüyle, bilimsel gerçeklerle ele alalım.
Gluten Nedir ve Kimler İçin Sorun Teşkil Eder?
Gluten, buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan, hamura elastikiyet veren bir protein grubudur. Pek çok ekmek, makarna ve unlu mamulün temel yapı taşıdır. Gluten, sağlıklı bir birey için herhangi bir sorun teşkil etmezken, bazı kişilerde ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
Gluteni diyetlerinden tamamen çıkarması gerekenler iki ana grupta toplanır:
Çölyak Hastalığı: Bu, glutenin ince bağırsaklarda hasara yol açtığı, otoimmün bir hastalıktır. Çölyak hastalarının ömür boyu glutensiz diyet uygulaması hayati önem taşır.
Çölyak Dışı Gluten Hassasiyeti (NCGS): Bu durumdaki bireylerde, gluten tüketimi sonrası şişkinlik, karın ağrısı veya yorgunluk gibi belirtiler görülse de, ince bağırsakta çölyakta görülen hasar oluşmaz.
Bu iki durum haricinde, glutenin sağlıklı bireyler için zararlı olduğunu gösteren güçlü bir bilimsel kanıt bulunmuyor.
Herkesin Gluteni Bırakması Gerekir mi? Trendin Ardındaki Gerçekler
Günümüzde, birçok kişi Çölyak hastalığı olmamasına rağmen "gluten hassasiyeti" olduğunu düşünerek gluteni beslenmesinden çıkarıyor. Ancak bu kararın ardında yatan nedenler genellikle işlenmiş gıdalardan uzaklaşma ve genel olarak daha sağlıklı beslenme arayışı olabiliyor.
Glutensiz ürünler sağlıklı bir alternatif gibi görünse de, bu ürünlerin birçoğu glutenin verdiği tadı ve dokuyu taklit etmek için daha fazla şeker, yağ ve tuz içerebilir. Ayrıca, bu ürünlerin glisemik indeksi yüksek olabilir, bu da kan şekerinizde ani dalgalanmalara neden olabilir. Unutmayın, "glutensiz" etiketi her zaman "sağlıklı" anlamına gelmez.
Gereksiz yere gluteni kesmenin bazı riskleri de olabilir:
Besin Eksiklikleri: Tam tahıllar, B vitaminleri (folat, niasin, tiamin) ve demir gibi önemli besin maddelerinin kaynağıdır. Glutensiz diyet uygularken bu besinleri yeterli miktarda almak zorlaşabilir.
Yüksek Fiyat: Glutensiz ürünler, genellikle geleneksel ürünlere göre daha pahalıdır.
Bağırsak Mikrobiyotası: Tam tahıllarda bulunan lifler, bağırsak sağlığı için kritik olan faydalı bakterileri besler. Gluteni çıkarmak, bu liflerden mahrum kalmanıza neden olabilir.
Doğru Bilgiyi Nereden Almalısınız?
Eğer sürekli sindirim sorunları yaşıyorsanız veya gluten hassasiyetinden şüpheleniyorsanız, öncelikle bir doktora başvurmanız ve gerekli testleri yaptırmanız önemlidir. Kesin tanı konulmadan gluteni kesmek, test sonuçlarını yanıltıcı hale getirebilir.
Sonrasında ise kişisel durumunuza uygun bir beslenme planı için bir beslenme uzmanından yardım almanız en doğru adımdır. Bir diyetisyen, gerçekten glutensiz bir diyete ihtiyacınız olup olmadığını belirlemenize ve bu süreçte gerekli vitamin ve mineralleri almanız için size rehberlik etmenize yardımcı olacaktır.
Unutmayın, moda diyetler yerine sürdürülebilir ve size özel bir beslenme planı, uzun vadede sağlığınız için en iyi yatırımdır.
Sağlıklı günler dilerim,
Diyetisyen Serpil Öztürk